დაადგა თუ არა ქვეყანა ჩრდილოეთ კორეად გადაქცევის გზას, რატომ დარჩნენ ევროპელი პოლიტიკოსები შეურაცხყოფილები, რა პრობლემები შეექმნება ხელისუფლებას და რატომ არის უადგილო მათი ზეიმი? _ ამ თემებზე “ახალ თაობას” ექსპერტი გია ხუხაშვილი.
_ რუსთავი 2-ის საქმეზე სასამართლოს მიერ გამოტანილი განაჩენის შემდეგ ბევრმა თქვა, რომ ქვეყანა ჩრდილოეთ კორეად ქცევის გზას დაადგა. თქვენი აზრით, დაემსგავსება თბილისი ფხენიანს?
_ ტენდენციები ძალიან შემაშფოთებელი, მაგრამ არც სიტუაციის ასე დრამატიზებაა საჭირო. პირადად მე შექმნილი ვითარება ჩრდილოეთ კორეაზე მეტად სააკაშვილის პერიოდს მაგონებს. ბევრჯერ მითქვამს და ახლაც გავიმეორებ, რომ ჩვენ ერთ მანკიერ წრეზე ვტრიალებთ _ სისტემა ახერხებს ნებისმიერი ხელისუფლების გარყვნას და შემდეგ მის მძევლად აყვანას.
სიმართლე რომ გითხრათ, ამ შემთხვევაში მედიაზე მეტად სასამართლო სისტემა მაშფოთებს. ადამიანებს აღარ სჯერათ სასამართლოსი, რაც ბევრად უფრო მძიმე შედეგის მომტანია, ვიდრე მედიათავისუფლება და მედიაპლურალიზმი.
აქვე ისიც უნდა ვთქვათ, რომ ქვეყანაში აღარ დარჩა არცერთი ავტორიტეტული ინსტიტუტი, ერთი ეკლესია იყო შემორჩენილი და იქაც ვხედავთ, რაც ხდება. დღეს ყველა ინსტიტუტი არის გადღაბნილი და ინტეგრირებული რაღაც გაუგებარ ერთპოლუსიან სისტემაში.
მეტსაც გეტყვით, არა მხოლოდ ინსტიტუციური, არამედ პიროვნული ავტორიტეტებიც აღარ არსებობენ, ვინმეს რამე რომ დაეჯერებოდეს. ამის მიუხედავად, ჩრდილოეთ კორეამდე კიდევ ბევრი გვიკლია. შემიძლია დაგამშვიდოთ, რომ ჩრდილოეთ კორეა არასდროს გავხდებით.
_ ამ პროცესს ვინ შეუშლის ხელს?
_ ხალხი. ის აუცილებლად მიიღებს იმ გადაწყვეტილებას, რომელიც ძალიან მტკივნეული იქნება ხელისუფლებისთვის.
_ სახალხო მღელვარების დაწყებაზე ბევრი პროგნოზი კეთდება. გახდება თუ არა ამის დაწყების მიზეზი რუსთავი 2-ის ამბავი? მას ბევრი მხარდამჭერი ჰყავს, მაგრამ ასევე ბევრი ამბობს, რომ ეს ტელეკომპანია არ არის თავისუფალი სიტყვის სიმბოლო და მის გამო ქუჩაში არ გავლენ.
_ შექმნილ ვითარებას ყველა თავისი პოზიციიდან უყურებს და სწორედ ესაა უბედურება. ხელისუფლება სრულიად საფუძვლიანად აქვს იმის იმედი, რომ ეს საქმე დიდ სახალხო მღელვარებას არ გამოიწვევს. რატომ? იმიტომ, რომ ჩვენი საზოგადოების წინაშე რუსთავი 2-საც აქვს თავისი ცოდვები, ისევე, როგორც იმ ძალას, რომელთანაც ის არის გაიგივებული.
ახლა ისინი ყველანი საკუთარ წარსულს უპირისპირდებიან. ეს მოსალოდნელიც იყო. ცხოვრება ისეა მოწყობილი, თავის ცოდვაზე ადრე თუ გვიან ყველა აგებს პასუხს. ეს ასეა, მაგრამ პრობლემაა ისაა, რომ საბოლოო ჯამში საზოგადოება ზარალდება.
რუსთავი 2 იმ სარედაქციო პოლიტიკით, რომლითაც ბოლო პერიოდში მუშაობდა, არ იყო სახიფათო. მეტსაც გეტყვით, ასეთი რუსთავი 2 ხელისუფლებისთვის საჭიროც კი იყო, მიუხედავად იმისა, რომ ის რომელიღაც პოლიტიკურ ძალას უკავშირდება.
მედიაპროპაგანდა სახელმწიფოებრივად მხოლოდ იმ შემთხვევაშია სახიფათო თუ ის ხელისუფლებასთან არის გაიგივებული. ხელისუფლებას აქვს მონოპოლია ძალადობაზე და მედია, რომელიც ამ ძალადობას ფუთავს, არის საშიში. მედია ხელისუფლების მიმართ თუ კრიტიკულად არის განწყობილი, ვისზეც არ უნდა მუშაობდეს ის, შეუძლებელია, საზოგადოებისთვის ხიფათს წარმოადგენდეს.
_ ხელისუფლებისთვის ხომ არის სახიფათო?
_ ხელისუფლებისთვის არის სახიფათო, მაგრამ არა სახელმწიფო განვითარებისთვის. ხელისუფლება მუდმივი კატეგორია არ არის, შესაბამისად, ეს მისი პრობლემაა და არა სახელმწიფო განვითარებისთვის.
_ ბევრი ამბობს, რომ ამ გადაწყვეტილებით სამართალი აღსრულდა და ქიბარ ხალვაშმა წართმეული ქონება დაიბრუნა. როცა ეს დავა დაიწყო, ხალვაშმა ღიად განაცხადა, რომ ის ბიზნესმენია და მას ეს ტელევიზია არ სჭირდება. ამაზე რას ფიქრობთ?
_ ამაზე კომენტირებაც კი მიჭირს. საქართველოში ამნეზია არავის აქვს. ქიბარ ხალვაში ამ ტელევიზიის ისეთივე ნომინალური მფლობელი იყო, როგორც სხვები. მას შემდეგ, რაც რეალურ მფლობელებს, ანუ დვალსა და აქიმიძეს, ეს ტელევიზია წაართვეს, ოცამდე მფლობელი გამოიცვალა. ქიბარი არც ამ ტელევიზიის მფლობელი ყოფილა და არც საზოგადოებისთვის სასარგებლო საქმე გაუკეთებია.
რატომღაც ადამიანებს ჰგონიათ, რომ ჩვენ იდიოტები ვართ და ყველაფერი დაგვავიწყდა. ძალიან კარგად მახსოვს, როგორ მოვხვდი ხალვაშის მმართველობის დროს რუსთავი 2-ის შავ სიაში.
_ რა შავ სიაზეა საუბარი?
_ ის ადამიანები, რომლებიც სააკაშვილს ვაკრიტიკებდით, შეგვიყვანეს შავ სიაში. მათზე რუსთავი 2-ს ან მხოლოდ ცუდი უნდა ეთქვა, ან არაფერი. ეს გააკეთა იმ რუსთავი 2-მა, რომელსაც ხალვაში მართავდა.
არ გამოვრიცხავ, რომ ამ ადამიანმა მოინანია. ამასთან, ისიც მახსოვს, რომ სააკაშვილთან მებრძოლი მას შემდეგ გახდა, რაც პირადად შეექმნა ქონებრივი პრობლემები. მე ვადასტურებ, რომ წინა რეჟიმის მიერ ის ნამდვილად დაზარალებულია და მზად ვარ, იმ ზარალის ანაზღაურებაში დავეხმარო, მაგრამ იმის მტკიცება არ შეიძლება, რომ ის ოდესმე რუსთავი 2-ის მფლობელი იყო. არც იმის თქმა შეიძლება, რომ მან ამ ტელეკომპანიაში რაიმე გადაიხადა. ეს ზღაპრები მოუყვეს იმას, ვინც ამას ჭამს. მე პირადად ამას არ ვჭამ.
_ ზემოთ თქვით, რომ ჩრდილოეთ კორეამდე ბევრი გვიკლიაო. იქ თავისუფალი სიტყვა არ არსებობს. აქ ამის გაკეთება ხომ შეუძლებელი იქნება?
_ თავისუფალ სიტყვას ვერავინ ჩაახშობს. ამიტომაც მიკვირს, ხელისუფლების მომხრეებს რატომ აქვთ ჟრიამული ატეხილი. მოზეიმეებს მინდა შევახსენო, რომ თანამედროვე ტექნოლოგიებიდან გამომდინარე ტელევიზია აღარ არის მნიშვნელოვანი აქტივი. ტელევიზიის მთავარი აქტივი ადამიანური რესურსი და საინფორმაციო ტექნოლოგიებია. სიხშირე და ტექნიკა არასერიოზულია, განსაკუთრებით მას შემდეგ, რაც ჩვენ ციფრულ მაუწყებლობაზე გადავედით. მულტიპლექსზე ნებისმიერ ჯგუფს პრობლემების გარეშე შეუძლია ჩაერთოს ერთ კვირაში.
აქედან გამომდინარე მაინტერესებს, რა მიაქვხ ხალვაშს? ადამიანები იქედან თუ წამოვლენ, მას ტექნიკა და კედლები დარჩება მხოლოდ. ეს ყველაფერი ერთ თვეში საპნის ბუშტივით გასკდება. პირადად მე ამ საქმეში გრძელვადიან დივიდენდს ვერ ვხედავ. ვიღაცა მართლაც დააზიანე, მაგრამ შენ რა ხეირი მიიღე? ვერაფერსაც ვერ მიიღებ.
გარდა ამისა, დღევანდელი ტექნოლოგიებით, სატელევიზიო ინფორმაცია პოლიტიკურ პროცესში გადამწყვეტი არ არის. ამის ნათელი და პირდაპირი მაგალითია აშშ-ს საპრეზიდენტო არჩევნები. მთელი ელექტრონული და ბეჭდური მედია ტრამპის წინააღმდეგ მუშაობდა, საუბარია მედია-გიგანტებზე. ტრამპმა თავისი კონკურენტის დამარცხება ერთი ტვიტერის მეშვეობით მოახერხა. ვინმეს თუ ჰგონია, რომ ტელევიზიის ფლობა პოლიტიკური შედეგის მისაღწევად უნივერსალური იარაღია, ის ძალიან ჩამორჩენილი გაგების მატარებელია.
_ თქვენი თქმით, ამით ხელისუფლებამ ვერაფერი ვერ მოიგო, აბა რატომ არიან “ოცნების” მხარდამჭერები ასეთი გახარებულები?
_ “ოცნების” მომხრეებს საზეიმოდ საქმე არ აქვთ. ჩემის აზრით, ხელისუფლებამ გადალახა ის წითელი ხაზი, რომლის შემდეგაც ძალიან სერიოზული საფრთხეები შეექმნა. გრძელვადიანი პერსპექტივის თვალსაზრისით ამ პროცესით ყველაზე მეტად ხელისუფლება დაზარალდა.
არ დავაკაკონკრეტებ, საიდან და როგორ მივიღე ეს ინფორმაცია, მაგრამ გეტყვით, რომ ამ გადაწყვეტილების გამო ევროპელი პოლიტიკოსები შეურაცხყოფილად გრძნობენ თავს.
_ ისინი რატომ გრძნობენ თავს შეურაცხყოფილად?
_ შეურაცხყოფილად იმიტომ გრძნობენ თავს, რომ ეს გადაწყვეტილება ვიზალიბერალიზაციის ხელმოწერიდან მეორე დღეს იქნა მიღებული. ისინი ამბობენ, რომ საქართველოს ხელისუფლება ვირეშმაკულად მოექცა მათ, წინა დღეს ხელი მოაწერინეს ვიზალიბერალიზაციაზე და მეორე დღეს ასეთი რამე გააკეთესო. ამაზე მათ უკვე გააკეთეს განცხადებები.
_ განცხადებების იქეთ თუ წავლენ ევროპელები?
_ ამას აუცილებლად მოჰყვება ნეგატიური შედეგები. როდის დადგება ეს შედეგი, ეს უკვე სხვა საკითხია. ევროპელები ამას ხმამაღლა არ იტყვიან, მაგრამ პირველივე სისუსტის გამოვლენის შემთხვევაში ისინი ძალიან მკაცრად იძიებენ შურს.
_ შურისძიებაში რას გულისხმობთ?
_ შურისძიებას ფიგურალურად ვამბობ, მაგრამ საქართველოს ხელისუფლებას ამაზე პასუხს რომ აგებინებენ, ამაში დარწმუნებული ვარ. აღარაფერს ვამბობ აშშ-ს ელჩის, იან კელის განცხადებაზე, რომლის გაბიაბრუებაც მიდის ახლა.
ამ ვითარებაში ხელისუფლების ზოგიერთი წარმომადგენელი ძალიან სასაცილოდ გამოიყურება. ტელევიზიებთან საუბარში ამბობენ, რომ რუსთავი 2-ის საქმე 2 სუბიექტს შორის სამეურვეო დავაა და აქ პოლიტიკა არაფერ შუაშია. იგივე ადამიანები მიდიან სახლში, ხსნიან ფეისბუქს და ერთი ჟივილ-ხივილი აქვთ ატეხილი, წერენ, ბიძინა რა მაგარი ვინმეა, ეს რა მაგარი რამე გააკეთაო.
ერთის მხრივ უარყოფენ, რომ ხელისუფლება ამ პროცესში მონაწილეობდა, ხოლო მეორეს მხრივ ფეისბუქის მეშვეობით აღიარებით ჩვენებას იძლევიან. არც კი ვიცი, მათ საქციელს რა ვუწოდო. ხელისუფლება ამაზე პასუხს აუცილებლად აგებს, ამათ კი სიხარულის ყიჟინი აქვთ გამართული.
_ ეს მათი მხრიდან, როგორც თქვენ იტყვით ხოლმე, მაზოხიზმის მორიგი გამოვლინება ხომ არ არის?
_ მაზოხიზმის გამოვლინებაა, აბა რა არის. რუსთავი 2 იმდენს არაფერს უფუჭებდა ხელისუფლებას, რაც ახლა თავისი ხელით გააფუჭეს რუსთავი 2-ის წაღებით.
ვერაფრით გაიგეს, რომ პროცესებს მხოლოდ ძალაუფლების პრიზმაში არ უნდა უყურონ. ხელისუფლებას უნდა ახსოვდეს, რომ ნებისმიერი ძალის გამოყენებას ადრე თუ გვიან აუცილებლად მოჰყვება შედეგი. რაც უფრო გამოიყენებ ძალას, ხელის შემობრუნება მით უფრო მწარე იქნება. ამ ქვეყნის ისტორიას ასეთი მაგალითი ბევრი ახსოვს, მაგრამ ჭკუას ვერავინ სწავლობს და ერთი და იგივე სპირალზე ვტრიალებთ.
_ ჟურნალისტმა მერაბ მეტრეველმა აღნიშნა, რომ ყველა ხელისუფლება, ერთი ტელევიზია მაინც თუ არ წაიღო, ისე ვერ ისვენებსო. ეს მართლაც ასეა და რაზე მიანიშნებს ეს?
_ კარგზე არაფერზე. წინა ხელისუფლებისგან ეს გასაკვირი არ იყო, მაგრამ ამათგან მიკვირს. ადრეც ვთქვი, რომ “ოცნება” თავისი ბუნებით არ არის ბოროტი და აგრესიული. იგივე ჩვენი პრემიერი ავიღოთ, ძალიან ჰუმანური ადამიანის შთაბეჭდილებას ტოვებს. არ არიან ბოროტები, მაგრამ მიდრეკილება აქვთ, რომ ცუდ ტიპებად გამოჩნდნენ. მინდა მათ ვუთხრა ,რომ მათგან ის უფრო მოგვეწონება, კარგები თუ იქნებიან. ეს ძალათი ძველბიჭობა მათ სასაცილო მდგომარებაში აყენებს.
სააკაშვილი ცუდს რომ აკეთებდა, ზუსტად იცოდა, რა მიზანი ჰქონდა და იმ მიზნისკენ მიდიოდა. დღევანდელმა ხელისუფლებამ ისიც კი არ იცის, რა მიზნით აკეთებს ამას. ამიტომ ვეძახი მათ მაზოხისტებს _ ამ უარყოფითი რეაქციებიდან თითქოს სიამოვნებას ღებულობენ.
შორენა მარსაგიშვილი, ახალი თაობა