უფრო და უფრო იძაბება ვითარება შვილმოკლული მამების ზაზა სარალიძისა და მალხაზ მაჩალიკაშვილის აქციაზე. შვილმოკლული მამები, რომლებიც სამართლებრივი მიმართულებით კონკრეტულ შედეგს ითხოვენ, აქციას მართავენ. პოლიციამ მათ კარვების გაშლის საშუალება არ მისცა, რამაც ვითარების დაძაბვა გამოიწვია, იყო დაპირისპირებაც. აქციის ორგანიზატორების გადაწყვეტილებით, აქციაზე პოლიტიკურ პარტიებსაც ექნებათ პროტესტის გამოხატვის შესაძლებლობა.
არის თუ არა უმართავი პროცესის საფრთხე და რა პარალელები შეიძლება გაივლოს 51-ე სკოლაში მომხდარ ტრაგედიასა და სანდრო გირგვლიანის მკვლელობის საქმეზე? – ამ თემაზე ყოფილი სახალხო დამცველი უჩა ნანუაშვილი „ახალ თაობასთან“ ინტერვიუში საუბრობს.
_ შვილმოკლული მამების, ზაზა სარალიძისა და მალხაზ მაჩალიკაშვილის, აქციაზე 26 სექტემბერს რა პროცესებიც ვიხილეთ, რა შთაბეჭდილება დაგრჩათ, როგორც უფლებადამცველს?
_ სამწუხაროდ უკვე მერამდენედ მოხდა, როდესაც კონსტიტუციით გარანტირებული უფლება დაირღვა. აქციის მონაწილეებს სრული უფლება ჰქონდათ, აქცია გაემართათ ისე, რომ მოძრაობა არ შეეფერხებინათ, მათ შორის მათ ჰქონდათ უფლება, კარავი გაეშალათ. ეს მშვიდობიანი შეკრების უფლებაა, რომელიც კონსტიტუციითაა გარანტირებული და ეს უფლება დაირღვა. სამწუხაროდ, ეს აქამდეც მოხდა რამდენჯერმე და კიდევ ერთხელ ჩვენ ამ უფლების შეზღუდვის მოწმენი გავხდით.
ამასთან დაკავშირებით სპეციალური გადაწყვეტილება საკონსტიტუციო სასამართლოსაც აქვს მიღებული. სახალხო დამცველობის დროს მეც არაერთი რეკომენდაცია და განცხადება მქონდა გავრცელებული, რომ ასეთი ქმედება კანონთან წინააღმდეგობაში მოდის. ძალიან სამწუხაროა, რომ სამართალდამცავი ორგანოები იგივე მეთოდს იყენებენ იმისთვის, რომ გარკვეულწილად შეზღუდონ თავისუფალი გამოხატვა და სამწუხაროდ 26 სექტემბერს კიდევ ერთხელ გავხდით ამის მოწმე.
_ ვნახეთ, რომ პროცესები თითქოს უმართავი ხდება, თქვენი ვარაუდით სადამდე შეიძლება მივიდეს პროცესი?
_ სამწუხაროდ, გეთანხმებით, რომ პროცესები ნელ-ნელა მართლაც უმართავი ხდება. ხალხი ითხოვს სამართალს, გამოძიებასა და კონკრეტულ შედეგებს. ამისთვის საკმარისი დრო არსებობდა, რესურსიც, საკმარისი იყო დრო იმისთვის, რომ ყველას დაგვენახა რეაგირება სამართალდამცავი ორგანოების მხრიდან.
სპეციალური საგამოძიებო კომისიაც შეიქმნა. პრაქტიკულად ყველა მეთოდი იყო გამოყენებული იმისთვის, რომ გამოძიება წინ წასულიყო. თუმცა, რეალურად მკვეთრი ცვლილებები არ მომხდარა. პირიქით, ძალიან ბევრი ადამიანი, ვინც ხელს აფარებდა კონკრეტულ დანაშაულს და ფაქტების გაყალბებაში იყო ჩართული, დღემდე დაუსჯელია. მკვლელი დღემდე არ არის დაკავებული.
_ იმ ფაქტებს გულისხმობთ, რომლებიც საპარლამენტო კომისიამ გამოავლინა?
_ რა თქმა უნდა. იქ საუბარია კონკრეტულ ფაქტებზე. მიუხედავად იმისა, რომ ამ დანაშაულიდან დღემდე რამდენიმე თვეა გასული, კონკრეტული შედეგი ჯერ არ დამდგარა. საზოგადოებაში განცდაა, რომ დაუსჯელობის სინდრომი კიდევ უფრო ძლიერდება და ადამიანები ითხოვენ სამართალს და ისინი ვერ აღწევენ ამას. ეს რისკს ზრდის ქვეყანაში.
აქ უფრო სისტემურ პრობლემებზეა საუბარი. როცა სამართალდამცველები არ სჯიან კონკრეტულ სამართალდამცველს, რომელსაც, სავარაუდოდ, დანაშაული აქვს ჩადენილი, დაუსჯელობის განცდა იქმნება.
ეს იმიტომ ხდება, რომ ქვეყანაში სისტემური ცვლილებები არ მომხდარა. სანამ ეს ცვლილებები არ მოხდება, ეს პროცესები კიდევ უფრო გადაიზრდება უმართავ პროცესებში და ეს საგანგაშოა.
_ საგამოძიებო კომისიამ გაამართლა თქვენი მოლოდინი? „ოცნება“ საუბრობს, რომ კომისიამ პოლიტიკურ ჭრილში გადაინაცვლა, თქვენ რას ფიქრობთ ამასთან დაკავშირებით?
_ კომისიის დაკომპლექტებისას ჩემი შენიშვნა სწორედ ამ საკითხს უკავშირდებოდა. მხედველობაში მაქვს ის, რომ კომისიის უმრავლესობაში უნდა ყოფილიყვნენ საპარლამენტო უმრავლესობის წარმომადგენლები.
_ რატომ?
_ ეს უნდა გაკეთებულიყო იმისთვის, რომ არ დამდგარიყო ის შედეგი, რაც დღეს დადგა. უმრავლესობის ყოფნა გამოიწვევდა საბოლოოდ ისეთი დასკვნის დადებას, რომელსაც საპარლამენტო უმრავლესობა მხარს დაუჭერდა. დღეს, უმცირესობა იყო კომისიის უმრავლესობა, მათ მიიღეს ისეთი დასკვნა, რომელიც არ იყო მხარდაჭერილი საპარლამენტო უმრავლესობის მხრიდან. პირიქით რომ ყოფილიყო, გაცილებით სხვა შედეგი დადგებოდა.
_ ანუ კომისიის დაკომპლექტებისას პრინციპული უზუსტობა იყო?
_ რა თქმა უნდა. პროპორციულად პარლამენტის შემადგენლობის წარმომადგენლობა უნდა ყოფილიყო და არა ისე, როგორც იყო. მოხდა ისე, რომ ანგარიში გადაბრალდა ოპოზიციას და წამოვიდა საუბრები პოლიტიზიაციაზე და ა. შ.
პოლიტიზაციას რაც შეეხება, მე ყოველთვის ფაქტებით ვსაუბრობ და აქაც ფაქტებით ვისაუბრებ. ფაქტია, გამოძიება არ დასრულებულა, იყო გარკვეული ფაქტები რომლებიც დაზუსტდა და რეალურად ამაზე რეაგირება სამწუხაროდ არ ყოფილა. წავიდა პროცესი მეორე დასკვნისკენ. ეს არის სამწუხარო.
_ გვახსოვს წინა მმართველობის დროს გირგვლიანის მკვლელობის საქმე, რომელიც ასეთივე რეზონანსული საქმე იყო და ამან წარმოშვა საზოგადოებაში პროტესტი. ამ ხელისუფლების დროს 51-ე სკოლაში მომხდარი ტრაგედია გახდა. ხედავთ ამ ორ საქმეს შორის საერთოს და რა პარალელები შეიძლება გაივლოს?
_ გარემოებები მაშინ და ახლა სრულიად განსხვავებული იყო. იყო პრობლემები, რომელთა აღმოფხვრაზეც უნდა ყოფილიყო ორიენტირებული ხელისუფლება. მე ვერ დავინახე, რომ ამ მიმართულებით რაიმე კონკრეტული ნაბიჯი გადაიდგა. როდესაც დაუსჯელობის სინდრომი ისევ ძალაშია და არ ხდება ინსტიტუციურად დამოუკიდებელი მექანიზმის შექმნა, რომელიც პასუხისმგებელი იქნება საქმის ობიექტურ და სამართლებრივ გამოძიებაზე, ეს ხელს უწყობს საქმის კიდევ უფრო გაუარესებას.
ეს უკვე გასცდა საქართველოს საზღვრებს და კიდევ უფრო გასცდება. უფრო დიდი რეზონანსი ექნება. მათ შორის საერთაშორისო საზოგადოების მხრიდან. საქართველოს იმიჯი, როგორც დემოკრატიული სახელმწიფოს იმიჯი, შეილახება.
_ აქამდე პოლიტიკურ პარტიებს არ აძლევდნენ ორგანიზატორები აქციაში მონაწილეობას რომ არ მომხდარიყო თემის პოლიტიზირება. 26 სექტემბერს რომ გამოცხადდა, პოლიტიკურ ძალებს ექნებათ შესაძლებლობა, შეუერთდნენ აქცია. ხომ არ არის საფრთხე, ეს დაპირისპირებაში გადაიზარდოს სამართალდამცველებსა და პროტესტის გამომხატველებს შორის?
_ ყველას აქვს უფლება, თავისი აზრი გამოხატოს მშვიდობიანად. მათ შორის პოლიტიკურ პარტიებსა და ფიგურებსაც. მე ვერ ვხედავ პრობლემას. მთავარია, გამოხატვის ფორმები მშვიდობიანი და კანონის ჩარჩოებში იყოს.
რეალურად სახელმწიფო უნდა იყოს დაინტერესებული, რომ განმუხტოს სიტუაცია და არ იყოს უმართავი პროცესები. იგივე პრევენციის თვალსაზრისით. თუნდაც მაჩალიკაშვილის საქმეში რომ მეტი ყურადღება მიაპყრონ იმ პრობლემებს, რომლებიც ამ სისტემაში არსებობს. სამწუხაროდ, ხელისუფლებისგან ამის მზაობას ვერ ვხედავ, რომ თუნდაც მომავალში აღარ განმეორდეს ასეთი პრობლემები. ისევე როგორც განმუხტვისკენ გადადგმულ ნაბიჯებსაც ვერ ვხედავ ხელისუფლების მხრიდან. ასეთ რადიკალიზაციას პოზიტიური შედეგი არ მოუტანია. საზოგადოების პოზიცია მნიშვნელოვანია, მაგრამ ხელისუფლებას მეტი მოეთხოვება და მეტი პასუხისმგებლობა აქვს.
_ სიტუაციის ესკალაციას ხელს პოლიტიკოსების განცხადებებიც ხომ არ უწყობს? პირველ რიგში პარლამენტის თავმჯდომარის ის განცხადება იგულისხმება, როდესაც მან ამ აქციას ნაციონალური მოძრაობისგან მართული უწოდა. ვნახეთ ბესელიას განცხადებაც სარალიძის მისამართით.
_ პარლამენტის თავმჯდომარე ცნობილია თავისი განცხადებებით და მე მასზე კომენტარს აღარ გავაკეთებ. კარგი იქნებოდა, ის იმ მისიას ასრულებდეს, რაც ევალება. ის უნდა იყოს სიტუაციის განმმუმხტველი და არა _ დაძაბულობის შემტანი. ვნახეთ უკვე მერამდენედ, რომ კობახიძე ასეთ განცხადებებს აკეთებს. ეს არ არის მისასალმებელი, პირიქითაა!
სწორედ ამიტომ ვსაუბრობ ხელისუფლების პასუხისმგებლობაზე, მას უნდა ჰქონდეს პასუხისმგებლობა თითოეულ სიტყვასა და თითოეულ გამონათქვამზე.
იაგო ნაცვლიშვილი, ახალი თაობა