ამირან სალუქვაძე – “პროპორციულ სისტემაზე გადასვლის გამოცხადება შეცდომა იყო”

გულიკო ბალაძე, ახალი თაობა
ქვეყანაში ბოლო დროს მიმდინარე პროცესების შესახებ “ახალ თაობის” კითხვებს სამხედრო-პოლიტიკური ექსპერტი ამირან სალუქვაძე პასუხობს.
– ბატონო ამირან, როგორ აფასებთ ვითარებას, რომელიც შეიქმნა ქვეყანაში ბოლო ერთი კვირის განმავლობაში?
– ზოგადად, პოლიტიკურ ძალებს შორის დაძაბული და ჩიხური სიტუაციაა შექმნილი.
– თქვენ რას აბრალებთ ამ საარჩევნო პროექტის ჩავარდნას?
– ეს საკითხი პარტიის შიგნით მოუმზადებელი იყო. გაცილებით უკეთ უნდა ეფიქრათ ამ საკითხზე, თუ პროექტი ბუნებრივად ჩავარდა. “ქართული ოცნების” ოპონენტები ამბობენ, რომ პოლიტიკური სპექტაკლია. ამ ვერსიასაც აქვს არსებობის უფლება, თუმცა, დასამტკიცებელია.
რატომღაც ჩვენი მედიასაშუალებები აქტიურად არ მუშაობენ იმ მაჟორიტარ დეპუტატებთან, რომლებმაც წინააღმდეგ მისცეს ხმა – რამდენად არსებობდა “ოცნების” დეპუტატების მაჟორიტარულ ნაწილში დაუმორჩილებლობა.
თუ არ ვცდები, 2016 წელს მინიმუმ ორი მცდელობა ჰქონდა “ქართულ ოცნებას”, როცა ამ საკითხზე მუშაობდნენ, 2020 წლისთვის რომ ყოფილიყო პროპორციული არჩევნები და შიგნით, გუნდში ეს საკითხი ვერ გაიტანეს. მაშინ ამასთან დაკავშირებით გართულება არავის ჰქონია. კონსტიტუციაც მივიღეთ და ამ ყველაფერმა ჩაიარა.
– ახლა მაჟორიტარები უფრო შორსაც მიდიან. რამდენიმე მაჟორიტარმა ოქრიაშვილმა, ხუნდაძემ და სხვებმა წამოაყენეს იდეა, სრულად მაჟორიტარულ არჩევნებზე გადავიდეთო. მათი განცხადება ცეცხლზე ნავთს დასხმას ჰგავს.
– ეს კიდევ ერთი ნიშანია იმისა, რომ “ქართულ ოცნებაში”, შიგნით, საარჩევნო სისტემასთან დაკავშირებით ერთიანი პოზიცია ჩამოყალიბებული არ არის. ყველაზე მეტად ოქრიაშვილის გვარს ატრიალებენ იმ დეპუტატებს შორის, რომლებიც დიდი ხანია, მაჟორიტარული სისტემის გაუქმების წინააღმდეგი არიან. წინა წლებში “ოცნებამ” თავის გუნდში მაჟორიტარული არჩევნების გაუქმების საკითხი რომ ვერ გაიტანა, მაშინ იყო საჭირო ამ პროცესებში სიღმისეულად ჩაწვდომა.
– რატომ არ მოეწყო სიღრმისეული განხილვები?
– ჩვენ ასე ვიცით. როცა რაღაც მნიშვნელოვანი ხდება, გავატარებთ, რადგან იმ მომენტისთვის პოლიტიკური დატვირთვა არ აქვს. არადა, ეს საკითხები დიდი ხანია გადაწყდა. პარლამენტმა კონსტიტუცია 2018 წელს მიიღო, რომელიც დღესაც მოქმედებს. მაშინ ასეთი დუღილი არ ყოფილა. იმ დროს იყო საჭირო პროცესებში სიღრმისეულად ჩაწვდომა, რატომ ვერ გავიდა ეს საკითხი, რატომ არის წინააღმდეგობები.
– რეგიონებში ხომ მოეწყო განხილვები?
– რეგიონებში კონსტიტუციის განხილვები უნდა წარმართულიყო ქვეყნის მოწყობასა და დეპუტატების არჩევის წესებზე. ბიძინა ივანიშვილმა ზაფხულში პროპორციული სისტემის შემოღების შესახებ რომ გამოაცხადა, “ოცნების” ოპონენტების განცხადებები გვახსოვს, ივანიშვილი ახლა რაღაც ხრიკს გვიმზადებს, პარლამენტში წვრილ-წვრილი პარტიების შეყვანას აპირებს, შეიძლება მოისყიდოს და ამ გზით შექმნას უმრავლესობაო.
– ანუ ამ პროცესს პოლიტიკური კონტექსტი ახლავს?
– ყველაფერში არის პოლიტიკური კონტექსტი. განხილვები იმ მიმართულებით არ წარიმართა, ჩვენთვის რომელი სჯობს, არამედ იმ კუთხით მიდის, მმართველ გუნდს ზიანი რომ მიაყენონ და ჯიბრში დაუდგნენ. ამ მოკლე ხანში გარედან ჰქონდათ უარყოფითი პოზიცია. შემდეგ იფიქრეს და დათანხმდნენ.
რეგიონებში განხილვებზეც ყველა პარტია არ მონაწილეობდა. მხოლოდ ნაწილი იყო წარმოდგენილი. მესმის პარტიების განსხვავებული ინტერესები, მაგრამ სჯობდა, წლების განმავლობაში ამ საკითხზე უფრო ღირსეულად გვეფიქრა. მე ადრეც ვფიქრობდი, რომ პროპორციული სისტემა პოლიტიკური არასტაბილურობის მიზეზი გახდებოდა. ამისი მაგალითია ბევრი ქვეყანა, რომელსაც პროპორციული სისტემა აქვს.
– გერმანულ მოდელზე რას იტყვით?
– არც გერმანული მოდელია სტაბილურობის გარანტი. ანგელა მერკელს 6 თვე დასჭირდა მთავრობის ჩამოსაყალიბებლად. არაერთი რაუნდი დასჭირდა პარტიებთან მოსალაპარაკებლად, მოლაპარაკებები იშლებოდა, პარტიები მუდმივად თავის რაღაც მოთხოვნებს აყენებდნენ.
– ჩვენს ოპოზიციურ პარტიებს სწორედ ის უნდათ, რომ ხელისუფლებამ მათ გარეშე ვერც ერთი საკითხი ვერ გადაწყვიტოს და პარტიებთან მუდმივ კონსულტაციებში იყოს.
– პარტიების სურვილში გასაკვირი არაფერია. ეს ჩვეულებრივი პოლიტიკური პროცესია. მათი დაპირისპირებაც პოლიტიკური პროცესია. ჩვენ უნდა ვიფიქროთ იმაზე, სახელმწიფოსთვის რა სჯობს და არა იმაზე, რომ “ოცნებამ” ვერ შეძლოს კოალიციის შექმნა. მერე შეიძლება ისე გამოვიდეს, დანარჩენებმაც ვერ შექმნან კოალიცია.
დავუშვათ, პროპორციული სისტემით “ოცნებამ” ვერ შეძლო კოალიციის ჩამოყალიბება. კოალიციის შექმნა ერთ პრინციპზე დაყრდნობით მთავრობის ჩამოყალიბებას და ყველა ერთის წინააღმდეგ გაერთიანებას არ ნიშნავს. სულ ახლახანს მოლდოვაში იგივე გაკეთდა და პროდასავლური მაია სანდოს მთავრობა, რომელზეც აქ დიდი ჟრიამული იყო, დაიშალა.
2024 წლისთვის პროპორციული სისტემის პირობებში გავა, ვთქვათ, 6-7 პარტია.
როგორ ჩამოაყალიბებენ კოალიციურ მთავრობას? მმართველ გუნდს დაუპირისპირდებიან, მოვლენ, გავა თვეები და განსხვავებული ღირებულებების გამო მთავრობა დაიშლება. ქვეყანა ახალი პრობლემის წინაშე დადგება. ეს არის ჩვენთან საფიქრალი და არა ის, რაზეც კინკლაობენ.
– დღეს მთელი ოპოზიციური ძალები გაერთიანდნენ პროპორციული საარჩევნო სისტემის ჩავარდნის გამო. ეს გასათვალისწინებელი არ არის?
– პრორუსული და პროდასავლური ძალები გაერთიანდნენ. თვეების წინ სამკვდრო-სასიცოცხლო შეურაცხყოფებს აყენებდნენ ერთმანეთს, მოღალატეებს ეძახდნენ. ერთი მხარე მეორეს ომის დაწყებაში ადანაშაულებდა. მეორე პირველს პუტინის მონობასა და აგენტობაში სდებდა ბრალს. ახლა ერთად არიან.
– ყველა ერთის, ივანიშვილის წინააღმდეგ გამოდის.
– დავუშვათ, პროპორციული სისტემითა და ნულოვანი ბარიერით იყოს არჩევნები, ვთქვათ “ოცნება” იღებს რაღაც პროცენტს, რომელიც არ ყოფნის მთავრობის შესაქმნელად. კოალიცია ვისთან უნდა შექმნას? შეიქმნება ხელოვნური გაერთიანება ხელისუფლების წინააღმდეგ, რომელიც მალე დაიშლება. შეიძლება მთავრობაში ვიხილოთ ბურჯანაძე, “ევროპული საქართველო” და ნაცმოძრაობა, ანუ რაღაც სხვა პრობლემას გვახვევენ თავს.
– ჩემი დაკვირვებით. “ევროპულ საქართველოსა” და ნაცმოძრაობას არც წარმოუდგენიათ ნინო ბურჯანაძესთან ერთად მთავრობის შექმნა, ფიქრობენ, რომ თვითონ მოვლენ ხელისუფლებაში.
– გავიგე, მაგრამ როგორ მოვლენ? აირაის კვლევას თუ დავუჯერებთ (რომლის მე არ მჯერა), მთელი ოპოზიციური სპექტრი ჯამში 41%-ს იღებს. ეს 41% ხომ არ არის საკმარისი იმისათვის, რომ მთავრობა შექმნან.
– გასაგებია, მაგრამ ეტაპზე ოპოზიცია პროპორციულ სისტემაზე უარის თქმამ აამხედრა ხელისუფლების წინააღმდეგ და ქუჩის პრობლემა გაჩნდა. თან ოპოზიციას არ სჯერა, რომ ბიძინა ივანიშვილმა მაჟორიტარები ვერ დაითანხმა.
– აქ შეიძლება იყოს ორი ვარიანტი. ერთი ის, რომ “ქართულმა ოცნებამ” დადგა სპექტაკლი. მეორე, ის, რომ ივანიშვილმა მართლა ვერ შეძლო მაჟორიტარების დაყოლიება. რომელს დაიჯერებს მოსახლეობა, მისი გადასაწყვეტია. მე ხომ არ შემიძლია მმართველი პარტია ან მისი ლიდერი სიცრუეში დავადანაშაულო. ჩვენ ვიხილეთ საკმაოდ სერიოზული დუღილი, შეხვედრები და განხილვები, ვიხილეთ მათი დაზაფრული სახეები.
შემდეგ ვიხილეთ “ოცნების” ლიდერებისა გაოცებული სახეები. შიში კი ჰქონდათ, მაგრამ ასეთ შედეგს არ ელოდნენ. ჩუგოშვილისა და წარმატებული ახალგაზრდული ფრთის განცხადება ვიცით, რომ თუ პროპორციული სისტემა არ გავიდოდა, იმუქრებოდნენ, მმართველი პარტიიდან გავიდოდნენ.
– უმრავლესობის დატოვებით მაჟორიტარებიც იმუქრებოდნენ, რაც მმართველი პარტიის დაშლას ნიშნავდა.
– დიახ. ყოველივე ეს არის პოლიტიკური პროცესის ნაწილი. გასული 30 წლის მანძილზე უამრავი ასეთი პროცესი გვინახავს. ჩემთვისაც მიუღებელია. როცა პარტიამ გადაწყვიტა, რომ პროპორციული წესით არჩევნების ჩატარების მოდელს მიიღებდა, უნდა მიეღო. თუ შიგნით ამის მზადყოფნა არ ჰქონდათ, ივნისში არ უნდა გამოეცხადებინათ. იმ მღელვარების ჩაცხრობა სხვაგვარად უნდა მომხდარიყო (ამის რესურსი იყო) და არა – მსგავსი დაპირებით.
– ოპოზიციურ პარტიებს შორის ბევრია 1-2 და 2,5%-იანი პარტიები. მათი პარლამენტში შესვლით რა საშიშროება იქმნებოდა?
– ამით ჩვენ ვიხილავთ ძალიან სერიოზულ ქაოტურ სიტუაციას პარლამენტში. ასეთი პარლამენტი ჩვენ ნანახი გვაქვს 1990-იანი წლების დასაწყისში. ვნახეთ, რა დონის განხილვები იყო. ამის ვიდეოები ინტერნეტში მოიპოვება, ვნახოთ და დავტკბეთ. ამიტომ იყო შეცდომა პროპორციულ სისტემაზე გადასვლის გამოცხადება.
– არსებული მოდელიც არ არის გამართული.
– ჩვენ უნდა მივიღოთ ისეთი საარჩევნო მოდელი, რომელიც ქვეყნის სტაბილურობისთვის უკეთესი იქნება და მოგვცემს ხელისუფლების შეცვლის შესაძლებლობას,
2012 წელს ივანიშვილის ხელისუფლება იმავე მოდელით მოვიდა, ეს არ იყო მხოლოდ ფინანსების დამსახურება. როცა ხალხი მზად არის ხელისუფლების შესაცვლელად, ნებისმიერ მოდელში შეცვლის. ახლა აქციაზე ხალხი მასობრივად არ გამოვიდა, რადგან ოპოზიციური სპექტრია მიუღებელი. შეიძლება ცალ-ცალკე მეტი მხარდაჭერა ჰქონოდათ, ვიდრე ერთად გაერთიანებულებს.
– გარკვეულ ზომამდე ვითარების რადიკალიზაცია მოხდა, რამაც 90-იანი წლების დასაწყისის დაპირისპირების ასოციაცია გამიჩინა. ქვიშის ტომრები, კადაფისა და ჩაუშესკუს ბედის ხსენება, საომარი ვითარების შესახებ განცხადებები იყო. თქვენ არ გაგიჩნდათ 90-იან წლებთან ასოციაცია?
– 90-იან წლებს არ შევადარებდი. აქ უფრო უკრაინული მაიდანის მცდელობებია.
– იმ მაიდანმაც დაანგრია უკრაინა.
– ამ დღეებში მე ეს გავახსენე საზოგადოებას. პარიზში რა ხდება, მოგვწონს? 16 ნოემბერს ლამის ნახევარი პარიზი დაანგრიეს, გადაწვეს, ვიტრინები ჩაამსხვრიეს. წლების განმავლობაში მრავალრიცხოვან მანიფესტაციებს ვატარებდით, ერთი შუშა არ ჩამტვრეულა. ახლა მძაფრი განწყობებისა და რადიკალიზაციის ნოტების შემოტანა საპროტესტო მუხტში ქვეყნისთვის საკმაოდ საშიშია. შეიძლება მივიღოთ ისეთი უმართავი პროცესები, რაც პარიზში ხდება.
– თქვით, პროცესები ჩიხშია შესულიო. რა შეიძლება იყოს ჩიხიდან გამოსავალი?
– ჩიხიდან გამოსავალი არის უკეთესი მოდელის ძებნა, საუბარი და არა სიჯიუტე. ჩიხიდან გამოსავალია ისიც, ამ ხელისუფლების ოპონენტებს ვკითხოთ, როდესაც ხელისუფლებაში იყვნენ, თვითონ რატომ მიიღეს დღეს არსებული მახინჯი მოდელი? 2010 წელს ნახევრად საპარლამენტო მმართველობის მოდელზე რატომ გადაგვიყვანეს? მაშინ ჩვენთვის აზრიც არ უკითხავთ.
2003 წელს რევოლუცია რომ მოხდა, რატომ არ გააუქმეს მაჟორიტარების ხმები? ეს აბსურდული გადაწყევტილება იყო, რადგან თუ არჩევნები გაყალბდა, მთლიანად გაყალბდა.