„მე და პაატა იმნაძე ლუგარის ლაბორატორიის საკითხზე აშშ-ში ერთად წავედით“
იაგო ნაცვლიშვილი, ახალი თაობა
გაურკვევლობაა კორონავირუსის სწრაფი ტესტების გარშემო. ჩინურ კომპანიასთან, რომელსაც საქართველოში სწრაფი ტესტები უნდა შემოეტანა, კონტრაქტი გაუქმდა, რადგანაც ის ესპანეთმა არასანდო კომპანიად გამოაცხადა. საქართველოს ჯანდაცვის სამინისტროში კი აცხადებენ, რომ სწრაფი ტესტების აუცილებლობა არ არის. ამას ოპოზიციის კრიტიკა მოჰყვა და ოპოზიციიდან მოითხოვეს მასობრივი ტესტირებების შემოღება, რაც მსოფლიოს არაერთ ქვეყანაშია.
ამ კრიტიკას მწვავე რეაქცია მოჰყვა დაავადებათა კონტროლის ცენტრის დირექტორ პაატა იმნაძის მხრიდან, რომელმაც თქვა, რომ 2009 წელს მისი თანამდებობიდან გაშვება და დაჭერა უნდოდათ და იმიტომ ვერ გააკეთეს ეს, რომ მისი მეგობარია აშშ-ის თავდაცვის მინისტრის მაშინდელი მოადგილე. დიდი დისკუსიაა იმაზეც, ვის უფრო დიდი წვლილი აქვს შეტანილი ლუგარის ლაბორატორიის შექმნაში.
რას ფიქრობს სწრაფი ტესტების შესახებ, მართავს თუ არა საქართველო ვითარებას, რა ხდებოდა პაატა იმნაძესთან დაკავშირებით წინა მმართველობისას, ხომ არ იქცა კორონავირუსთან ბრძოლა პოლიტიკურ დაპირისპირებად და ვისი შექმნილია ლუგარის ლაბორატორია? – ამ და სხვა საინტერესო საკითხებზე „ახალ თაობასთან“ ინტერვიუში „ევროპული საქართველოს“ წევრი გიგი წერეთელი საუბრობს, რომელიც ჯერ ჯანდაცვის მინისტრი იყო, შემდეგ კი – პარლამენტის ჯანდაცვის კომიტეტის თავმჯდომარე.
– სწრაფი ტესტების შესახებ ჯერ გვითხრეს, რომ მასობრივად უნდა ჩატარებულიყო გამოკვლევები, შემდეგ გაუქმდა პროექტი. დღეს გვეუბნებიან, რომ არ არის ბოლომდე სანდო. ალბათ, აკვირდებით სხვა ქვეყნების გამოცდილებასაც. რა პოზიცია გაქვთ ამ საკითხზე?
– საერთოდ, სწრაფ ტესტებს რაც შეეხება, ამაზე დღეს დიდი დისკუსიაა, თუმცა ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციის მიერ მიჩნეულია, რომ ზოგადად ტესტირება არის ერთ-ერთი მთავარი ინსტრუმენტი პანდემიის ტემპების შესაჩერებლად. საქართველოში, სამწუხაროდ, სწრაფი ტესტების აქტიურად ჩატარების საშუალება არ არის. მესმის, რომ ამ ეტაპზე მდგომარეობა იმდენად რთული არ არის, რომ ის ადამიანები, რომლებიც ამ პროცესს ხელმძღვანელობენ, სწრაფ ტესტირებას აუცილებლად მიიჩნევდნენ, თანაც, მნიშვნელოვანია, რომ არსებობდეს ხარისხიანი ტესტები. ამის ლოგისტიკა და შემდეგ მთლიანად ამ პროცესის აწყობა, შემდეგ კი დაინფიცირებული ადამიანების გამოვლენა საკმაოდ რთული პროცესია, მაგრამ ეს ტესტები სწორედ იმისთვის არის, რომ ვირუსის გავრცელების პრევენცია მოხდეს და საქმე სიტუაციის აფეთქებამდე არ მივიდეს.
ბევრი ქვეყნის მაგალითზე შეიძლება ვთქვათ, რომ ეს იძლევა სერიოზულ ეფექტს, მით უმეტეს ახლა, როცა შიდა გავრცელების რისკი ძალიან მაღალია.
– ანუ ეს არის იმის საშუალება, რომ შემდგომი რეაქცია დაგვიანებული არ იყოს?
– რა თქმა უნდა. რაც უფრო ადრე გამოვლინდება ის კონტინგენტი, რომელსაც აქვს ვირუსი ან უსიმპტომოდ, ან ძალიან მცირე სიმპტომებით, უკეთესია. ისინი შეიძლება ავრცელებდნენ ვირუსს იმის გამო, რომ ყველა არ ემორჩილება საგანგებო წესებს, თვითიზოლაციასა თუ მოწოდებას – „დარჩი სახლში“.
ძალიან დიდი დარტყმის ქვეშ არის სამედიცინო პერსონალი, პოლიცია, სამხედროები და ყველა ის სამსახური, რომელსაც აქვს მეტი კონტაქტი მოსახლეობასთან. მათაც სჭირდებათ სწრაფი ტესტირება, რათა იცოდნენ, რომ გადამტანი არც ერთი არ არის.
არსებობს მიდგომა, რომ თუკი ყველა დაიცავს წესებს, შესაძლებელია, დიდი მნიშვნელობა აღარ ჰქონდეს ფართომასშტაბიან ტესტირებას, მით უმეტეს, თუ სიმპტომები არ აქვთ. მაგალითად, შვედეთი დაახლოებით ამ გზას ადგას, რომ მხოლოდ მოხუცებსა და სიმპტომების მქონე ადამიანებს უტარებენ ამ ტესტებს, სხვა ქვეყნები სხვა გზას ირჩევენ. იტალიამაც ძალიან ფართოდ დაიწყო მისი გამოყენება, ასევე აშშ-მ, ესპანეთმა, საფრანგეთმა… სადაც დიდი გავრცელებაა, ალბათ, დაგვიანებითაც.
გერმანიას, სწრაფი გავრცელების მიუხედავად, დაბალი სიკვდილიანობის მაჩვენებლები აქვს და ძალიან ფართო ტესტირება ხდება, კორეის მაგალითიც ცნობილია… სხვა ქვეყნებიც ატარებენ სწრაფ ტესტირებას გავრცელების შესაჩერებლად.
მე მიმაჩნია, რომ საქართველოში ეს ტესტირება უნდა მიმდინარეობდეს და ხელისუფლებამ ამას თავი დროულად უნდა მოაბას, თუნდაც რისკჯგუფებისთვის პირველ რიგში. ადამიანებმა ეჭვის შემთხვევაში დროულად უნდა გაარკვიონ, აქვთ თუ არა ეს ვირუსი და შესაბამისი ზომები უნდა გატარდეს. ჯანდაცვის სისტემასაც ეს მისცემს საშუალებას, უკეთესი სელექცია მოახდინოს, საავადმყოფოები არ გადატვირთოს და კარანტინშიც ნაკლები ხალხი იყოს. ეს ხარჯებსაც მნიშვნელოვნად დაზოგავს.
– ახსენეთ ესპანეთისა და იტალიის მაგალითები. რამ გამოიწვია იქ ასეთი აფეთქება, შეცდომებმა?
– ორივე ქვეყანაში, განსაკუთრებით კი იტალიაში, ძალიან გვიან დაიწყო მობილიზება და იმის გაცნობიერება, რომ ეს არის სერიოზული დაავადება. როდესაც საინკუბაციო პერიოდი იყო და ხდებოდა გავრცელება, მაშინ არ იყო ამგვარი მკაცრი წესები, არც თვითიზოლაცია, არც კარანტინი და ძალიან ბევრი ადამიანი დაინფიცირდა. შემდეგ უკვე ბევრი გამოვლინება მიდიოდა მთელი ამ ბოლო პერიოდის განმავლობაში. სოციალური დისტანცირების გვიან შემოღებამ და შემდგომში უკვე სამედიცინო სისტემის გადატვირთვამ და ა.შ. გამოიწვია სერიოზული პრობლემები ჯერ იტალიის, შემდეგ ესპანეთის ჯანდაცვის სისტემაში. მათ საკუთარი რესურსებიც აქვთ, მაგრამ მაინც სჭირდებათ ევროკავშირისა თუ სხვა ქვეყნების დახმარება მედპერსონალისა თუ აღჭურვილობის კუთხით.
ამ ქვეყნებში ცხოვრების წესი, დიდი და ერთად მცხოვრები ოჯახები, ხშირი შეკრებები, ჩაითვალა სწრაფი ინფიცირების ხელშემწყობ ფაქტორებად. ძალიან მაღალია ხანდაზმული მოსახლეობის ფენაც. საერთოდ, ევროპაში სიცოცხლის ხანგრძლივობა მაღალია, ხოლო ამ ქვეყნებში – განსაკუთრებულად. ბევრი დაწესებულებაა, სადაც მოხუცები ერთად ცხოვრობენ, ე.წ. მოხუცებულთა სახლები თუ პანსიონები, სადაც მასობრივად ხდება გართულებები და მისი ფატალურად დასრულება. შესაბამისად, ეს სიკვდილის მაჩვენებელსაც ზრდის, თუმცა ამერიკიდან გვაქვს ინფორმაციები, რომ ახალგაზრდებიც ავადდებიან, საკმაოდ მაღალია ეს რიცხვები და, სამწუხაროდ, გართულებებიც.
– ვინაიდან ასეთი პრაქტიკა გამოჩნდა მსოფლიოში, ბუნებრივია, კიდევ უფრო მეტი ყურადღება მოგვეთხოვება.
– ძალიან დიდი ყურადღება მოგვეთხოვება. იტალიის სახელს დღეს, სამწუხაროდ, ყველა ახსენებს იმის გამო, რომ აქ არის ყველაზე დიდი გავრცელება და გარდაცვალების შემთხვევები. მე პარასკევს მქონდა საუბარი იტალიის ერთ-ერთი ყველაზე დაზარალებული რეგიონის გუბერნატორთან, ბატონ ფონტანასთან, ვიდეოკონფერენციის საშუალებით.
– ლომბარდიის?
– დიახ. ამ შემთხვევაში ვესაუბრე, როგორც ეუთოს საპარლამენტო ასამბლეის პრეზიდენტი. იტალია ჩვენი წევრია და დიდი დელეგაცია ჰყავს ეუთოში. შესაბამისად, მან მოგვაწოდა ინფორმაცია და მოგვმართა თხოვნით, როგორც საერთაშორისო ორგანიზაციას, გარკვეული დახმარება გაგვეწია, მიგვემართა წევრი ქვეყნებისთვის, თუ ვის რის გაკეთება შეუძლია პრაქტიკულ ნაწილში.
მათ სჭირდებათ სამედიცინო პერსონალი, სჭირდებათ აღჭურვილობა, ინდივიდუალური დაცვის საშუალებები. ეს პროცესი მიმდინარეობს, მიუხედავად იმისა, რომ ყველა ქვეყანას საკუთარი პრობლემები აქვს.
ზუსტად ახლა მივიღე ცნობა ჩვენი ალბანელი კოლეგისგან, რომ 30 ალბანელი ექიმი ჩავიდა იტალიაში დასახმარებლად. ასევე ბევრი ის ქვეყანა, სადაც ჯერ არ არის ეპიდემია გავრცელებული და არ აქვს სამედიცინო პერსონალის დიდი გასაჭირი, ცდილობს თანადგომას. ასევე იგულისხმება სხვა ტიპის დახმარებებიც.
როდესაც გადაივლის ეს კრიზისი ესპანეთსა და იტალიაში, ალბათ გამოთავისუფლდება ბევრი საშუალება, რომ შემდეგ სხვა ქვეყნებისთვის მოხდეს დახმარება, სადაც შეიძლება იყოს ეპიდემიის გავრცელება. ბუნებრივია, ჩვენ, უპირველეს ყოვლისა, საქართველოზე ვფიქრობთ. ჯერჯერობით, როგორც საქართველოში, ისე რეგიონში დიდი ციფრები არ არის. ისიც უნდა ვთქვათ, რომ ჩვენთან მასობრივი ტესტირება არ არის, თორემ, შესაძლოა, მეტი იყოს ინფიცირებულთა მაჩვენებელი.
ტესტების თემას რომ დავუბრუნდე, თავად მინისტრმა განაცხადა ცოტა ხნის წინ, ჩვენ დავიწყებთ „აგრესიულ“ ტესტირებასო, ეს ტერმინიც კი იხმარეს. ჯერჯერობით არც აგრესიული დაწყებულა და არც – არააგრესიული.
– ზუსტად აქედან ჩნდება კითხვა, რომ თვითონ აცხადებდნენ ამას და უცბად გადაიფიქრეს. რატომ, თქვენ რას უკავშირებთ?
– ვერ გეტყვით. შიგნით ალბათ სხვადასხვა დაჯგუფებაა, ზოგს ერთი აზრი აქვს, ზოგს – მეორე, ფაქტია, რომ სწრაფი ტესტები ჯერ არ არის. მთლიანობაში, ვერ ვიტყვი, რომ პროცესი არ იმართება, ამ მხრივ მნიშვნელოვნად კრიტიკული განწყობა აქამდე არ ყოფილა. მართვა არის, მაგრამ ჯერჯერობით გავრცელებაც არ არის მაღალი, ამიტომ ყველა მზად უნდა იყოს იმისთვის, რომ, ღმერთმა არ ქნას და, რაღაც თუ გართულდა, ვითარება ხელიდან არ გაგვექცეს. გართულების შემდეგ მართვა გაძნელდება.
– ხომ არ ხედავთ იმას, რომ ეს საკითხები პოლიტიკურ დისკურსში შევიდა? საკმაოდ გაბრაზდა პაატა იმნაძე, როდესაც ოპოზიციის მხრიდან გარკვეული კრიტიკა მოისმინა. ისიც კი ახსენა, წინა მმართველობისას როგორ უპირებდნენ გადაყენებას და იმის გამო ვერ გაუშვეს, რომ აშშ-ის თავდაცვის მინისტრის მაშინდელი მოადგილის მეგობარია. რას იტყვით ამაზე?
– მე ვუსმინე ამ ინტერვიუს. მესმის პაატა იმნაძისაც, იმიტომ, რომ მართლაც არანორმირებულ, რთულ შრომას მოითხოვს ეს ვითარება და ემოციებიც გასაგებია ხშირად, თუმცა მასაც და სხვა სამედიცინო ხელმძღვანელებს, სპეციალისტებს ვგულისხმობ, მაღალი ნდობა და მხარდაჭერა აქვთ. მე მგონია, რომ ამ საკითხების პოლიტიზებას არავინ ახდენს. არ ვიცი, პირადად მას ვინ რას ეუბნება, მაგრამ ეს რეაქცია გადაჭარბებული მგონია.
მე პაატას დიდი ხანია ვიცნობ, ბევრ საკითხზე გვიმუშავია ერთად. თითქმის მუდმივად სამედიცინო სფეროში ვსაქმიანობდი, ჯანდაცვის მინისტრი ვიყავი, საპარლამენტო კომიტეტის თავმჯდომარე თუ ვიცესპიკერი, შესაბამისად, სულ გვიხდებოდა თანამშრომლობა, კრიზისულ ვითარებაშიც და რეფორმების კუთხითაც.
წინა ხელისუფლების დროსაც მას, როგორც პროფესიონალს, ენდობოდნენ და პატივს სცემდნენ. რაღაც მომენტში იყო გარკვეული პრობლემები, როგორც მახსოვს, თუმცა, თუ რამეა სათქმელი კონკრეტულად, ალბათ, ჯობს, თავად მან თქვას. არ ვფიქრობ, რომ ეს დღევანდელ ვითარებაში აქტუალური იყოს.
მე საერთოდ არა მგონია, რომ კორონავირუსთან ბრძოლის პროცესი პოლიტიკური ბრძოლის ველად უნდა გადაიქცეს, მხედველობაში, პირველ რიგში, პოლიტიკოსები მყავს. ჩვენ გვაქვს კონკრეტული სირთულეები, საიდანაც ერთად უნდა გამოვიდეთ. როგორც ბევრი აღნიშნავს, ვირუსი არც თანამდებობას არჩევს, არც კანისა თუ თვალის ფერს და ა.შ. ამიტომ ეს სირთულე ყველამ ერთად უნდა გადავლახოთ.
ოპოზიცია მაქსიმალურად ცდილობს, ხელი არ შეუშალოს ხელისუფლების მოქმედებებს. ეს გამოჩნდა საგანგებო მდგომარეობის გამოცხადების დროსაც, თუმცა ინიციატივები არსებობს და ეს მსოფლიოში ყველგან არის. ინიციატივებიც უნდა არსებობდეს და კრიტიკული აზრიც. ამას ნებისმიერი ხელისუფლება სწორად უნდა იღებდეს. რასაც მიიჩნევს, რომ გონივრული და რაციონალურია, უნდა გაითვალისწინოს. ახლა ხმა არავინ ამოიღოს და არავინ არაფერი თქვას, ასეთი რამე არსად არ ხდება, გინდ აშშ აიღეთ ან ნებისმიერი სხვა ქვეყანა.
ამ სიტუაციაში პრეტენზია ჭეშმარიტების მონოპოლიზაციაზე არასწორია. ეკონომიკური საკითხებია, მასობრივი ტესტირება თუ ნებისმიერი მნიშვნელოვანი გადაწყვეტილება, საზოგადოების მხარდაჭერით უნდა სარგებლობდეს.
ოპოზიცია თავშეკავებულია და ის არ ესხმის თავს ხელისუფლებას, პირიქით, თანამშრომლობას სთავაზობს. მაგალითად, „ევროპულმა საქართველომ“ ეკონომიკურ ნაწილში კონკრეტული ანტიკრიზისული გეგმა გამოაქვეყნა, სხვა პარტიებმაც, რადგან მომავალ კვირებსა და თვეებში ეკონომიკური სირთულეები, უმუშევრობა, ფასები და სიღარიბე, შეიძლება, კიდევ უფრო მწვავე იყოს, ვიდრე ჯანდაცვის პრობლემა. თუ ვინმე კრიტიკულ აზრს გამოთქვამს ან რამეს შესთავაზებს, ეს არ უნდა იყოს გაღიზიანების საფუძველი.
– ასეთი შთაბეჭდილება რჩება, რომ ლუგარის ლაბორატორიის თემაც პოლიტიკური ბრძოლის იარაღად იქცა, ვისი წვლილია და ა.შ. ამაზე როგორია თქვენი კომენტარი?
– ჩემთვის ყველაზე მნიშვნელოვანი ის არის, რომ ეს ცენტრი არსებობს და დღეს ეს ყველაზე საიმედო და ავტორიტეტული დაწესებულებაა ეპიდემიოლოგიისა და ბიოუსაფრთხოების სფეროში მთელ რეგიონში.
ბევრი რამ კარგად მახსოვს. შეიძლება, რაღაც დეტალები – არა, მაგრამ ბევრ ადამიანს მიუძღვის წვლილი ამ საქმეში, პირველ რიგში, ჩვენს ამერიკელ პარტნიორებს, პირადად სენატორ ლუგარს, ამერიკის ჯანდაცვისა და თავდაცვის დეპარტამენტებს, რა თქმა უნდა, ქართულ მხარეს და აქაც ბევრ ადამიანს, ხელისუფლების წარმომადგენლებს, დიპლომატებსა თუ ექსპერტებს.
ნურავინ იტყვის, რომ ეს ერთმა ადამიანმა შექმნა მხოლოდ. ზოგს დიდი წვლილი აქვს და ზოგს – მცირე. თუ საჭიროა ამის ისტორიულად ჩამოწერა, ვინ რა პერიოდში რა გააკეთა, ამის მოძიებაც არ არის რთული. ძალიან მარტივია ამის გარკვევა – რა ხდებოდა 2004 წლამდე, რა გაკეთდა 2004 წლის შემდეგ და რა – 2012 წლის შემდგომ…
სხვათა შორის, ლუგარის ლაბორატორიის შექმნის საკითხებზე პაატა იმნაძესთან ერთად ვარ ნამყოფი აშშ-ში, თუ არ ვცდები, 2006 თუ 2007 წელს, როდესაც სამთავრობო დელეგაციას ვხელმძღვანელობდი.
სწორედ ამ ლაბორატორიის მშენებლობისთვის დაფინანსების გაზრდაზე, მისი ბიოუსაფრთხოების უმაღლესი დონის, რეგიონული მნიშვნელობის ცენტრად ჩამოყალიბებაზე და მომავალი ფუნქციონირების მდგრადობის საკითხებზე შევხვდით ამერიკის ჯანდაცვის მინისტრ მაიკლ ლევიტს, მის მოადგილე ალექს აზარს, რომელიც დღეს აშშ-ის ჯანდაცვის მინისტრია, თავდაცვის სამინისტროს, პენტაგონის მაღალჩინოსნებს, კონგრესის წევრებს.
განსაკუთრებით უნდა აღვნიშნო ენდრიუ ვებერის წვლილი, რომელიც, პრაქტიკულად, პირველი დღეებიდან კოორდინირებდა ამ პროექტს. ეს ყველაფერი კარგად ემახსოვრება მაშინდელ საქართველოს ელჩს ამერიკაში დავით სიხარულიძეს. საერთოდ, არსებობს არქივებიც და თუნდაც ენდრიუ ვებერის ინტერვიუც „ამერიკის ხმასთან“, სადაც ბევრი საინტერესო ფაქტია, როდის რა დაიწყო და რა კეთდებოდა.
ამიტომ ბევრი ადამიანი, მათ შორის მეც, წინა ან ამ ხელისუფლების წარმომადგენელი ფიქრობს, რომ აქვს თავისი დიდი თუ მცირე წვლილი შეტანილი ამ უმნიშვნელოვანეს პროექტში, თუმცა ყველაზე დიდი მადლობა იმ ადამიანებს ეკუთვნით, რომლებიც გახსნის დღიდან ამ ლაბორატორიაში მუშაობენ და დიდ საქმეს აკეთებენ.
სამწუხაროდ, ისიც კარგად მახსოვს, წინა ხელისუფლების ოპონენტთა გარკვეული ნაწილი ლუგარის ლაბორატორიას მაშინდელი ხელისუფლების მიერ შექმნილ ბიოლოგიურ იარაღად აცხადებდა და ამას საარჩევნო კამპანიის დროსაც იყენებდნენ… ამ საკითხზე მაშინაც და დღესაც გვიხდება ბრძოლა რუსულ პროპაგანდასთან. ამიტომ ამ საკითხზე კამათი არარელევანტურია, არა მგონია, რამე გაურკვეველი იყოს.
ასეთ დროს ამგვარი საკითხების პოლიტიზება არ ვარგა. ხელისუფლებისთვის კი უკეთესია, რომ მეტი კონტაქტი ჰქონდეს იმ ადამიანებთან, რომლებსაც გამოცდილება აქვთ, თუნდაც ვინც დღეს ოპოზიციაშია. ჩვენი ყველას ამოცანაა, არსებული სირთულეები დავძლიოთ და რაც შეიძლება ნაკლები დანაკარგებით გამოვიდეს ქვეყანა ამ ვითარებიდან.
რა იქნება ამის შემდეგ, ასევე სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანია. ვხედავთ ლარის კურსს, ფასებს, უმუშევრობის მკვეთრ ზრდას და ჩვენი მოსახლეობისთვის დიდი დარტყმა იქნება, თუ ეს მდგომარეობა დიდხანს გაგრძელდა. საგანგებო მდგომარეობა და მკაცრი წესები ასეთ ვითარებაში საჭიროა, მაგრამ, ამავე დროს, აუცილებელია, ხელისუფლებას ჰქონდეს მკაფიო, კომპეტენტური გეგმა და სწრაფი გადაწყვეტილებები მიიღოს მოსახლეობის დასახმარებლად.
ბოლოს მინდა, მთელ სამედიცინო პერსონალს ვუთხრა გულწრფელი მადლობა, ვინც ძალიან დიდ საქმეს აკეთებს მაღალი რისკის პირობებში, ასევე პოლიციელებს, სამხედროებსა და ყველას, ვინც ამ პერიოდში აგრძელებს ხალხის სამსახურს.
აქვე კიდევ გავაფრთხილებდი ყველას, რომ სოციალური დისტანცირების წესი მკაცრად უნდა დავიცვათ და რეკომენდაციები მაქსიმალურად გავითვალისწინოთ.
ეს იქნება ყველაზე დიდი დახმარება, რათა ეპიდემია არ გავრცელდეს.
akhalitaoba.ge © 2017-2024