იაგო ნაცვლიშვილი, ახალი თაობა
კონსტანტინოპოლის შემდეგ უკრაინის ავტოკეფალიას მხარი საბერძნეთმაც დაუჭირა, რომელმაც აღნიშნული გადაწყვეტილება რამდენიმე დღის წინ მიიღო. საქართველოს ეკლესია კი გადაწყვეტილების მიღებას არ ჩქარობს. სამაგიეროდ არჩევნების მოახლოებასთან ერთად უფრო და უფრო მატულობს ქართველი პოლიტიკოსების მხრიდან რელიგიური თემებისა და ღმერთის სახელის ხაზგასმა.
რატომ აყოვნებს საქართველოს ეკლესია უკრაინის ეკლესიის მხარდაჭერას? რა პოზიცია უნდა ჰქონდეს ხელისუფლებასა და პროდასავლურ პარტიებს ამ თემაზე და რელიგიური თემების წინ წამოწევა პოლიტიკოსების განცხადებებში არის თუ არა საარჩევნო პოპულიზმი? – ამ საკითხებზე „ახალი თაობა“ თეოლოგებს ესაუბრა.
ბექა მინდიაშვილი ამბობს, რომ საქართველოს ეკლესიაში რუსული პოლიტიკა უკვე აშკარად ჩანს. მინდიაშვილის აზრით, სააკაშვილის განცხადებები აშკარად პოპულისტური იყო, ხოლო ბოკერიას განცხადება ამის ხაზგასმა არ ყოფილა.
_ რამდენიმე დღის წინ უკრაინის ეკლესიის ავტოკეფალია აღიარა საბერძნეთმაც. ჩვენი ეკლესია კვლავ დუმს და არ იღებს გადაწყვეტილებას. როგორ აფასებთ ამას?
_ საბერძნეთის ეკლესიის აღიარება არის ყველაზე ძლიერი მხარდაჭერა ბერძნულენოვან ქრისტიანულ სამყაროში. აღიარებული უკვე არის, ამას ჰქვია მხარდაჭერა. ვინც ჯერჯერობით არ აღიარებენ, ეს არის იმ ეკლესიის პრობლემა, რომელსაც არ მიუღია გადაწყვეტილება.
მნიშვნელოვანი საკითხი არის რუსეთის ეკლესიის უზარმაზარი წნეხი და წინააღმდეგობა პროცესისადმი. სწორედ ამის გამო არ უჭერს მხარს საქართველოს მართლმადიდებლური ეკლესია უკრაინის ავტოკეფალიას. ყოველ შემთხვევაში განცხადების დონეზე ჯერ არაფერი გაკეთებულა.
_ ჩვენს ეკლესიაში ფესვგადგმულია რუსული პოლიტიკა?
_ ეს ძალიან აშკარად ჩანს და არა მხოლოდ უკრაინის ავტოკეფალიის მხარდაჭერასთან მიმართებით, არამედ მთელი ამ წლების განმავლობაში ეკლესიის მოღვაწეობასთან დაკავშირებით.
დაახლოებით 15 ეპისკოპოსია, რომლებიც საჯაროდ აპროტესტებენ პრორუსულ განწყობებს ეკლესიაში და მხარს უჭერენ უკრაინის ავტოკეფალიას.
_ რა უნდა გაკეთდეს იმისთვის, რომ ამ ეპისკოპოსების მიმართ რაღაცნაირად მხარდაჭერა იყოს გამოთქმული როგორც საზოგადოების ან პოლიტიკური წრეების მხრიდან?
_ ეს უნდა იყოს მედიის საქმიანობის ნაწილი, რომ სწორედ ასეთ ეპისკოპოსებს მისცენ საშუალება გამოხატონ თავისი პოზიციები. ეს უნდა იყოს პოლიტიკოსების მხრიდან გადადგმული ნაბიჯები. იმიტომ, რომ ეს არ არის მხოლოდ რელიგიური საკითხი და ეს უკვე იქცა გეოპოლიტიკურ და ღირებულებით დაპირისპირებად. საზოგადოებრივი და არასამთავრობო ორგანიზაციების საქმიანობაც აქეთკენ უნდა იყოს მიმართული, რომ მეტი დიალოგი გაიმართოს ეკლესიასთან, სადაც სასულიერო პირებიც იქნებიან, მათ შორის სინოდის წევრები. ისაუბრებენ და გაარჩევენ უამრავ სხვა საკითხს.
_ ხომ არ ხედავთ საჭიროებას, რომ პროდასავლურმა პარტიებმა დაუჭირონ მხარი განცხადების დონეზე?
_ მე ვფიქრობ, რომ პირველ რიგში სახელმწიფომ და მთავრობამ უნდა დაუჭიროს მხარი. მიულოცოს უკრაინელ ხალხს ავტოკეფალიის აღიარება. ეს არის უდიდესი ნაბიჯი, მათ შორის უკრაინის დამოუკიდებლობის თვალსაზრისითაც. ეს ხელისუფლების მოვალეობაა, რასაც არ აკეთებს. მაგრამ, პოლიტიკურ პარტიებმაც უნდა გააკეთონ. რა თქმა უნდა, პროდასავლურ პარტიებს ვგულისხმობ, იმიტომ, რომ პრორუსული, რა თქმა უნდა, მხარს არ დაუჭერს.
ეს მხარდაჭერა გამოხატა „ევროპულმა საქართველომ“, რომლის ერთ-ერთი ლიდერი გიგი უგულავა ერთადერთი პოლიტიკოსი იყო, რომელიც ესწრებოდა უკრაინის ავტოკეფალური ეკლესიის მიტროპოლიტის ეპიფანეს ინტრონიზაციას და ახლაც როცა ის შეხვდა მსოფლიო პატრიარქს, ერთ-ერთი საკითხი ეს იყო. სწორედ ამის შემდეგ მეორე დღეს დაიწყო საბერძნეთის ეკლესიამ უკრაინის ავტოკეფალიის აღიარების პროცესი.
_ რესპუბლიკელები ყველა პროდასავლურ პარტიას მოუწოდებენ ერთობლივი მხარდაჭერისკენ.
_ რესპუბლიკური პარტიაც ღიად გამოხატავს მხარდაჭერას. ჩემთვის გასაკვირია, რომ ნაციონალური მოძრაობა და მისი ლიდერი მიხეილ სააკაშვილი თავს იკავებენ. კი, მიულოცა ავტოკეფალია, რაც მნიშვნელოვანია, მაგრამ ჯერჯერობით მკაფიო მხარდაჭერა მისგან არ მოგვისმენია.
_ როგორ აფასებთ პოლიტიკოსების განცხადებებს, რომელიც ბოლო პერიოდში კეთდება? ღმერთზე ხდება ხაზგასმა. ამას მიჩვეული ვართ „ოცნებისგან“, მაგრამ უჩვეულოდ ეს დაიწყო სააკაშვილმა და გააგრძელა ბოკერიამ და ხაზარაძემაც ახსენა უკვე.
_ კონსერვატორული პოლიტიკოსებისთვის ეს ჩვეულებრივი რამეა და ეს მთელ მსოფლიოში ასეა. მათ შორის აშშ-შიც იყენებენ პრეზიდენტები და პოლიტიკოსები რელიგიურ თემატიკას. ეს კეთდება მხარდამჭერების მობილიზაციისთვის. აქ პრობლემას ვერ ვხედავ ღმერთის ხსენებაში. თუკი ადამიანს სურს ეს, შეუძლია გააკეთოს.
პრობლემა იქმნება მაშინ, როდესაც სხვის წინააღმდეგ მიმართავ რელიგიურ რიტორიკას, ანუ რელიგიას იყენებ პოლიტიკური ოპონენტის დემონიზაციისთვის. მაგალითად, რაც სააკაშვილმა გააკეთა, რომ ბოკერია განასახიერებს ყველაფერ ანტიქრისტიანულს და ანტიტრადიციულს. სააკაშვილის ასეთი პოზიცია ამაზრზენია.
ასეთი რიტორიკა ძირითადად ახასიათებს ”ქართულ ოცნებას” სააკაშვილის წინააღმდეგ ბრძოლისას და ეს ახასიათებს ვულგარულ, უკულტურო, ფარისევლურ პოლიტიკოსებს. ახლა ეს ყველაფერი რიტორიკულ შეიარაღებაში სააკაშვილმა თვითონ გადმოიღო.
_ ბოკერიას განცხადებასაც მოჰყვა ქილიკი.
_ ბოკერიას განცხადებაში ვერანაირ პრობლემას ვერ ვხედავ. შესაძლოა ასე შეაფასო, შესაძლოა ისე, მაგრამ ის არავის წინააღმდეგ არ არის მიმართული.
_ თუმცა, ამასაც პოპულიზმის ელფერი ხომ არ გასდევდა თან?
_ არა მგონია. ბოკერიას წლებია ვიცნობ და მას ეს პოპულიზმი არ ახასიათებს. რაღაცა რიტორიკული ფიგურა იყო ამ შემთხვევაში ღმერთის ხსენება. საერთოდ არანაირი მნიშვნელობა არ უნდა მივანიჭოთ ამას. არა მგონია, რომ პოპულისტურ კონტექსტში უნდა განვიხილოთ მისი ეს განცხადება. პირადად მას არ ახასიათებს ზომაზე მეტადპოპულიზმი.
_ როდესაც ვიცით მისი ხედვები, უფრო მეტად ჩნდება კითხვები.
_ ეს იმას არ ნიშნავს, რომ ის არ არის მორწმუნე. რამდენადაც ვიცნობ მას პირადად, არ საუბრობს ის რწმენაზე. მიაჩნია, რომ ეს არის ადამიანის პირადი სფეროს ნაწილი, მაგრამ ადრეც უხსენებია და ახლაც თქვა, რომ ის არის მართლმადიდებლური კულტურის ნაწილი.
ამ განცხადებაში პრობლემას ვერ ვხედავ. პრობლემა არის ის, როდესაც რელიგიური ფარისევლები დემონიზაციას ახდენენ, განსაკუთრებით კი ბოკერიასი, სწორედ ამ ნიშნით, რომ ის ქრისტიანი არ არის, ქრისტიანობას მტრობს, მართლმადიდებლობას და ტრადიციებს გვართმევს და ა. შ.
ეს არის უპასუხისმგებლობა და ფარისევლობა.
—
გოჩა ბარნოვი ამბობს, რომ ის ხალხი, ვისაც საპატრიარქოში ძალაუფლება აქვს, რუსეთისგან კონტროლდება. ბარნოვი პატრიარქის მოსაყდრე შიოს ასახელებს და ამბობს, რომ ის რუსეთის მიერ არის დასმული.
_ უკრაინის ავტოკეფალიის საკითხი აღიარა ჯერ კონსტანტინოპოლმა, ახლა უკვე საბერძნეთმა. ხომ არ დადგა დრო, იგივე გააკეთოს საქართველომაც, რათა არ ვიყოთ მაჩანჩალები მეგობარ სახელმწიფოსთან მიმართებით?
_ საქართველოს არავინ სთხოვს, რომ უკრაინის ავტოკეფალიის აღიარების პროცესში ის იყოს პირველი, მაგრამ საქართველოს ეკლესიას დღემდე უნდა ჰქონდეს პოზიცია ამ საკითხთან მიმართებაში.
მეუფე შიოს ზურგს უმაგრებს რუსეთი. ამიტომ, რასაც მეუფე შიო თავის ხალხს ალაპარაკებს, ეს არის რუსეთის პოზიცია.
ანდრია ჯაღმაიძე არის მეუფე შიოს კაცი და მას არასოდეს უწოდებია უკრაინის ეკლესიისთვის ეკლესია და ყოველთვის ამბობს, რომ ის არის სტრუქტურა. ამ ტერმინს იყენებს ილარიონ ალფეევიც. ამ ტერმინს იყენებს საქართველოს ეკლესიაც. აქედან დასკვნა ერთია, რომ საქართველოს ეკლესია არის რუსეთის ეკლესიის ფილიალი. ასრულებენ ყველაფერს, რასაც რუსეთის ეკლესია ეტყვის.
_ რამდენიმე ეპისკოპოსმა გამოთქვა მხარდაჭერა უკრაინის ავტოკეფალიის მიმართ. რა უნდა გაკეთდეს საზოგადოების და პოლიტიკური წრეების მხრიდან ამ ეპისკოპოსების მხარდაჭერისთვის?
_ 15-მდე ეპისკოპოსმა გამოთქვა ღია მხარდაჭერა, რაც ძალიან კარგია. მათი მხარდაჭერა უნდა მოხდეს საზოგადოებისგან, უპირველესად მედიის მხრიდან, რომელმაც ხშირად უნდა გააშუქოს ამ ეპისკოპოსების პოზიციები, რათა უფრო ახლოს მიიტანონ ხალხთან მათი ეს მართლაც ვაჟკაცური პოზიცია. არ არის ადვილი თქვა, რომ უჭერ მხარს უკრაინის ეკლესიის ავტოკეფალიას, როდესაც საპატრიარქო ამის წინააღმდეგია.
მნიშვნელოვანია ამ ეპისკოპოსების პრინციპულობა. იმიტომ, რომ საპატრიარქოს მხრიდან მათ მიმართ მუქარაა, მაგრამ ვურჩევდი, რომ გვერდზე დაიყენონ თეოლოგები, რაც სამწუხაროდ არ ხდება საქართველოს ეკლესიაში. დაიყენონ თეოლოგები, რომლებსაც მიღებული აქვთ სამეცნიერო ხარისხები ევროპულ უნივერსიტეტებში. წინააღმდეგ შემთხვევაში მათი პოზიციები სუსტი იქნება.
_ პოლიტიკური პარტიების მხრიდანაც ხომ არ იქნება სწორი, რომ ერთობლივი განცხადებით მხარი დაუჭირონ? მაგალითად რესპუბლიკურმა პარტიამ მიმართა სხვა პარტიებს.
_ ეს არის ძალიან კარგი შეკითხვა და დიდი მადლობა ამ შეკითხვისთვის. სამწუხაროდ არ არსებობს რაიმე პოლიტიკა ეკლესიასთან მიმართებაში. სამარცხვინო გამოსვლა ჰქონდა დავით ბაქრაძეს, რომელმაც თქვა, რომ ის მხარს უჭერს საქართველოს საპატრიარქოს უკრაინის საკითხთან დაკავშირებით, თუნდაც რუსეთის ეკლესიის ფაქტორის გათვალისწინებით. ანუ, რას ნიშნავს ეს განცხადება? სპეკულაციაა საარჩევნო ხმების მოგროვებისთვის.
_ პოპულიზმია?
_ დიახ, პოპულიზმია. ბაქრაძემ თეოლოგიის არაფერი იცის და ის სპეკულიანტობს ეკლესიის სახელით. მისი განცხადება აბსოლუტურად საწინააღმდეგო იმ ვიზიტისა, როდესაც მისი პარტიის წევრები იმყოფებოდნენ კონსტანტინოპოლის საპატრიარქოში. ბაქრაძემ თქვა, რომ საქართველოს ეკლესიამ რუსეთის ეკლესიის ფაქტორი უნდა გაითვალისწინოს, რაც სირცხვილი და უზნეობაა. პოლიტიკოსმა ასეთი რამე არ უნდა თქვას.
ერთადერთი სწორი პოზიცია, ვისაც უკავია ეკლესიასთან მიმართებაში, ეს არის რესპუბლიკური პარტია. მას აქვს 2%, იციან, რომ ამგვარი განცხადებებით პროცენტები დააკლდებათ, მაგრამ ვაჟკაცურად მაინც ამ პოზიციას იკავებენ. სხვები ყველანი პოპულისტობენ და სპეკულირებენ ეკლესიის თემით.
_ ბოლო პერიოდში ქართველი პოლიტიკოსების მხრიდან იმატა რელიგიის თემამ. ამაზე რას იტყვით?
_ პოპულისტობაა ეს. ვინც არ უნდა იყოს ეს. რელიგიის თემას უყურებენ ისე, როგორც საარჩევნო ხორცს. ამიტომ, სპეკულირებენ პოლიტიკოსები. ასეთ პარტიებს საქართველოში მომავალი არ ექნება. საქართველო სეკულარული სახელმწიფოა და ყველა პარტიამ უნდა იქონიოს სეკულარული დამოკიდებულება ეკლესიასთან მიმართებაში. ეკლესიასა და სახელმწიფოს ერთმანეთთან კავშირები შეიძლება ჰქონდეთ, მაგრამ არა ისე, რომ ერთმანეთს იყენებდნენ. საქართველო არ არის ბიზანტია, სეკულარული სახელმწიფოა, ამიტომ ნება იბოძონ და დაიცვან საქართველოს კონსტიტუცია.