პარლამენტის ყოფილი წევრი ბიძინა გუჯაბიძე “ახალ თაობასთან” იხსენებს 1993 წლის ეპიზოდს, როდესაც საქართველოს პირველი პრეზიდენტი ზვიად გამსახურდია გროზნოდან ჩამოსვლის შემდეგ ლანჩხუთში იმყოფებოდა.
– ბატონო ბიძინა, როგორ აფასებთ იმ რევერანსს, რაც ახლა გააკეთეს ზვიად გამსახურდიას 80 წლის იუბილეს აღსანიშნავად? ნაცმოძრაობის მხრიდან ამას ერთგვარი უარყოფითი განცხადებებიც მოჰყვა, რომ ეს იყო “ოცნების” პიარი წინასაარჩევნოდ.
– თვითონ ოდესმე თუ გახსენებიათ გამსახურდია და რაიმე დადებითი თუ უთქვამთ. პირიქით, ლანძღავდნენ მიშაც და სანდრაც. ზვიად გამსახურდიას 80 წლის იუბილეს აღნიშვნას მე დადებითად ვაფასებ.
– სანდრამ ადრე თქვა ზვიად გამსახურდია ბანდის მეთაური იყოო. 31 მარტს კი ჯერ ეროვნულ ბიბლიოთეკაში მივიდნენ, შემდეგ მიშას საპრეზიდენტო ბიბლიოთეკაში გადაინაცვლეს. მიშაც ჩართეს და განცხადებებიც გააკეთეს. ხელისუფლებამ დაიწყო ზვიად გამსახურდიას დამსახურებების აღიარება.
– დიახ, იქნებ ზვიად გამსახურდიას მკვლელობის გამოძიებაც დაიძრას ადგილიდან. მე მაგის იმედი უფრო მაქვს. სირცხვილია, არა მარტო ის, რომ საქმე არ იყო გამოძიებული, არამედ დაფასებული რომ არ გახლდათ. კარგია თუ ხელისუფლება ამას ხედავს. ამისთვის ხელისუფლებას რატომ უნდა დასცინო და გააქილიკო. კარგი ნაბიჯი რაც არის, უნდა შეუქო. გასაკრიტიკებელიც მეტი რა არის.
– გამოძიებასთან დაკავშირებით “ახალ თაობასთან” ინტერვიუში ვთქვით, რომ მართლაც სირცხვილი იყო პირველი პრეზიდენტის მკვლელობის გამოუძიებლობა. კარგია, რომ ეს ხელისუფლების წარმომადგენლებმაც რომ გაიაზრეს. ამ განცხადებებს რეალური საქმე მოჰყვება?
– ხელისუფლების წარმომადგენლების ამ განცხადებებს რეალური გადაწყვეტილებები უნდა მოჰყვეს, თორემ გამსახურდიას მკვლელობის გამოუძიებლობა უფრო მეტად სამარცხვინო იქნება, ვიდრე აქამდე იყო. უბრალოდ, არ იქნება კარგი არც ხელისუფლებისთვის და არც ზოგადად, საქართველოსთვის.
ვფიქრობ, ხელისუფლების წარმოამდგენელთა განცხადებები რეალურ გადაწყვეტილებებში აისახება, გამოძიება გაგრძელდება და ნაყოფს გამოიღებს.
– როგორც ჩანს, “ოცნებაში” კონსერვატორული მიმართულების ჯგუფის წარმომადგენლების გავლენაა. ეს მე ხელისუფლების წარმომადგენლების და ბიძინა ივანიშვილის განცხადებებშიც ამოვიკითხე. იგივე ზვიად ძიძიგურის რჩევა იყო ალბათ.
– სწორი წარმოდგენა შეგქმნიათ. ეს გასაკვირიც არ არის. მახსოვს, როდესაც ჩვენ “ოცნებაში” გავერთიანდით, მაშინ ჩვენ ჩვენი ბიოგრაფიები დაგვაწერინეს. მე დავწერე, რომ ზვიადთან დაკავშირებით რაც იყო. ამაზე ბიძინა ივანიშვილს უთქვამს, ეს თემა უფრო უნდა განავრცოთო.
– რა გეწერათ?
– მე ერთი ფრაზა მეწერა, გამსახურდიას თანამებრძოლი ვიყავი-მეთქი. მაშინ ბიძინა ივანიშვილმა რომ თქვა, ეს თემა განავრცოსო, მერე დავუმატე ის, რაც იყო ზვიად გამსახურდიასთან დაკავშირებული.
ზოგადად, როდესაც ჩვენ ვიყავით კოალიციაში, გვეკითხებოდნენ ხოლმე, როგორ არის, როგორ იყო, რა ხდებოდაო. როცა ადამიანმა არ იცის, რა ხდებოდა, კითხვა სირცხვილი არ არის. როცა ადამიანმა არ იცის, რა ხდებოდა, ზვიადი რა პიროვნება იყო, როგორი გავლენა მოახდინა მან პროცესებზე ეროვნულ-გამათავისუფლებელი მოძრაობიდან დაწყებული სიტყვით და საქმით, ამას გვეკითხებოდნენ. დარწმუნებული ვარ, ზვიად ძიძიგურსაც ჰკითხეს და მან გარკვეული მიმართულება მისცა ალბათ.
– ზვიად გამსახურდიას მკვლელობას წინ უძღოდა მთელი რიგი ტრაგიკული მოვლენები სახელმწიფო-კრიმინალური-სამხედრო გადატრიალების სახით. დღემდე ეს ფაქტი გამოძიებული არ არის და დამნაშავეები დასჯილი არ არიან. თენგიზ კიტოვანისა და თენგიზ სიგუასთვის დღემდე პასუხი არავის მოუთხოვია. ზვიად გამსახურდიას საქმის გამოძიებას გადატრიალების ფაქტის გამოძიებაც შეიძლება მოჰყვეს?
– წესით, ზვიად გამსახურდიას საქმის გამოძიებას გადატრიალების ფაქტის გამოძიებაც უნდა მოჰყვეს. ოღონდ როგორია იურიდიული საკითხები ამ საქმესთან დაკავშირებით, ხანდაზმულობის ვადა მოქმედებს თუ არა, არ ვიცი. ლოგიკურად, ზვიად გამსახურდიას მკვლელობის გამოძიება თუ მოხდა, მას გვერდითი ფაქტორებიც ახლავს.
– მიზეზებსა და მოტივებზე როცა იქნება საუბარი, იქ ხომ უნდა ითქვას, მკვლელობის მიზეზი რა იყო.
– კი, მაგრამ ეს გამოძიება ვერ წავა გადატრიალების გამოძიებისკენ. რაღაც ფაქტები დადგინდება, მაგრამ ეს არ იქნება გადატრიალების გამოძიება. აქ დადგენილი ფაქტების გამოყენება შეიძლება შემდეგ გადატრიალების საქმის გამოძიებისას.
– ზვიად გამსახურდიას მკვლელობის გამოძიების პოლიტიკური ნება არის?
– რაც გახმოვანდა, იქიდან თუ ვიმსჯელებთ, ნამდვილად არის.
– კონსტანტინე გამსახურდიამ თქვა, არ ვიცი, დღეს თუ არის გამსახურდიას მკვლელობის გამოძიების პოლიტიკური ნებაო.
– კონსტანტინე წარსულიდან გამომდინარე ეჭვობს და შეიძლება ლოგიკურიც არის, მაგრამ მე უფრო ახლოს ვარ ამ ხელისუფლების გარკვეულ შტოებთან და მე უფრო მეტი შემიძლია ვთქვა – ნამდვილად არის პოლიტიკური ნება.
– დღესაც კი არაერთხელ მოვისმინე, რომ ზვიადისტებმა დაღუპეს გამსახურდია. ეს ხალხი წლების განმავლობაში იცავდნენ ზვიად გამსახურდიას, მის სახელს და მის იდეებს. ამისთვის ტყვიებიც მიიღეს, რეპრესიებიც გადაიტანეს. ეს ბრალდება კიდევ რაღას ნიშნავს?
– ეს არის ამ საკითხის მიმართ ცინიკური დამოკიდებულება. ვინც ამას ამბობს, ის არასოდეს ყოფილა ზვიადის მომხრე და არც გულშემატკივრული პოზიციიდან ლაპარაკობს. მავანმა მორალური და სხვა პასუხისმგებლობა რომ აიცილოს, იმ მოვლენების გამომწვევი ფაქტორების მიჩქმალვა უნდათ ზოგადი ცინიკური მსჯელობებით.
– ზვიად გამსახურდიასთან ახლო ურთიერთობა გქონდათ?
– ძმაკაცები არ ვყოფილვართ, მაგრამ მასთან არაერთი შეხვედრა მქონდა. იცოდა, ვინ ვიყავი. 1993 წელს ლანჩხუთში რომ ჩამოვიდა, მაშინაც ლანჩხუთის მმართველად დამნიშნა. იმ პატარა მონაკვეთში სუფრაზეც ერთად ვიყავით. იქ ერთი პატარა ეპიზოდი იყო, ზვიადმა მითხრა, გვითამადეო. ვუთხარი, ბატონო ზვიად, თქვენ ხართ მაგიდასთან, მთელი საქართველოს სასახელო კაცი და მე ვითამადო-მეთქი? ეს არ გამოვა, თქვენ გვითამადეთ-მეთქი. ზუსტად 7 სადღეგრძელო დალია, უფლის, სამშობლოს, ღვთისმშობელის, წინაპრების ჩვენი მომავლის – მოკლედ კარგად გვითამადა. ჭიქებს ბოლომდე არ ცლიდა. ყველა სადღეგრძელოზე ჭიქას მოსვამდა და დადებდა.
– ხალხი როგორ ხვდებოდა?
– ძალიან დიდი სიყვარულით. ხომ იცით, მაშინ როგორი სიტუაცია იყო? მხედრიონს და ე.წ. სამთავრობო ჯარებს ჰქონდათ დაკავებული. ზვიადის მოსვლის შემდეგ ადგილობრივი მხედრიონი ტყეში იყო გახიზნული და არეული სიტუაცია იყო, მაგრამ მიუხედავად ამისა, ხალხი ძალიან დიდი სიყვარულით და მოწიწებით ხვდებოდა. შიშიც იგრძნობოდა, რადგან არ იცოდნენ, მოვლენები როგორ განვითარდებოდა.
– თქვენ პრეფექტად დაგნიშნათ?
– პრეზიდიუმი ვერ იკრიბებოდა. ზვიადმა მითხრა, თქვენ იქნებით, გენაცვალე, ლანჩხუთის რაიონის მმართველიო. მმართველი რატომ-მეთქი? ახლა რაიონს მმართველი სჭირდება, პრეზიდიუმი ვერ იკრიბება და ჩემი პირადი განკარგულებით გნიშნავო. იქვე დაწერა განკარგულება, სამდივნო ახლდა, დაბეჭდეს და გაავრცელეს. 6 დღის განმავლობაში ვიყავი ლანჩხუთის მმართველი.
– ზვიად გამსახურდიას ხელით დაწერილი განკარგულება გაქვთ?
– არა. კანცელარიაში უნდა იყოს. თუ არ დაწვეს და გაანადგურეს. აფხაზეთში მებრძოლებთან დაკავშირებითაც გამოსცა განკარგულება. იყო მოწოდება, უნდა გავერთიანებულიყავით და აფხაზეთი დაგვებრუნებინა. ეს ტექსტი სოსო ჟღენტს უნდა ჰქონოდა, მაგრამ არ ვიცი, სად დაიკარგა. სოსოც გარდაიცვალა. იმ განკარულებას რა ბედი ეწია, არ ვიცი.
თუმცა, ის განცხადება გავრცელდა, მხედრიონსაც მიაწოდეს. იქაური მხედრიონის უფროსი თოიძე მოვიდა, ზვიადს შეურიგდა. ვისაც მკვლელობები არ ჰქონდა ჩადენილი, ზვიადი ყველას პატიობდა და მოუწოდებდა, აფხაზეთში გაერთიანებული ძალებით ებრძოლათ. დიდი შერიგება იწყებოდა, მაგრამ ყველაფერი ჩაგვიშალეს.
– 31 მარტის რეფერედუმზე რას იტყვით?
– რეფერენდუმში საქართველოს დამოუკიდებლობას კომუნისტებმა-არაკომუნისტემბა ყველამ ხმა მისცა. არაქართველებმაც მოგვცეს ხმა. რეფერენდუმის კითხვამ, გსურთ თუ არა საქართველოს დამოუკიდებლობის აღდგენა 1918 წლის 26 მაისის აქტის საფუძველზე, 99%-მა მისცა ხმა. საქართველო იყო ერთ მუშტად შეკრული. ამაზე მეტი რა უნდა გაეკეთებინა.
– ბიძინა ივანიშვილმა განაცხადა, რომ ზვიად გამსახურდიამ ტრაგიკული 9 აპრილი შემდეგ საზეიმო თარიღად გადააქცია. ამას ხომ არ მოჰყვება 9 აპრილის, როგორც დამოუკიდებლობის დღის, აღნიშვნა?
– ვერ გეტყვით. 9 აპრილის მნიშვნელობა შევარდნაძის დროს მიჩქმალული იყო. შევარდნაძეს არაფრით სურდა, დამოუკიდებლობის აღდგენა ზვიად გამსახურდიას მიწეროდა და ყოველთვის 26 მაისს აღნიშნავდნენ. შეიძლება ეს საკითხიც გადაიხედოს. მკვეთრად უნდა იყოს ჩამოყალიბებული, რომელი რა თარიღია.
გულიკო ბალაძე, ახალი თაობა